(1812-1887)

 Pseudonim Bogdan Bolesławita (1812-1887), polski prozaik, poeta, publicysta, krytyk. 1829 Rozpoczął studia literackie na Uniwersytecie Wileńskim. 1830-1832 w areszcie za udział w tajnym związku młodzieży. 1837-1853 Gospodarował w majątkach na Wołyniu. 1853-1859 Mieszkał w Żytomierzu, następnie w Warszawie, gdzie objął kierownictwo Gazety Codziennej (1861 przemianowanej na Gazetę Polską).

Na początku 1863 wyjechał do Drezna, skąd współpracował z polskimi czasopismami i wydawnictwami. 1868-1871 Miał własną drukarnię, publikując m.in. wydawnictwa periodyczne, jak Tydzień. 1883 Aresztowany i oskarżony o współpracę szpiegowską z Francją, był skazany i więziony. 1885 Udało mu się wyjechać za kaucją za granicę, przebywał we Włoszech i Francji.

Twórczość prozatorska

Ogromny ilościowo i różnorodny gatunkowo dorobek Kraszewskiego, liczący 223 powieści, nie ma sobie równych w literaturze polskiej, jest także fenomenem w skali międzynarodowej.

W pierwszym okresie twórczości dominuje współczesna proza obyczajowo-społeczna, jak: Poeta i świat (1839), powieści poświęcone życiu ludu: Historia Sawki (1842), Ulana (1843), Budnik (powstała 1847), Ostap Bondarczuk (1847), Chata za wsią (powstała 1852), Jermoła (1855), Historia kołka w płocie (1860), oraz krytyczny obraz szlachty i coraz częściej deklasującego się ziemiaństwa: Latarnia czarnoksięska (1843-1844), Komedianci (tom 1-2, 1851), Interesa familijne (1853), Dwa światy (1856), Ostatni z Siekierzyńskich (1851). Także powieści podejmujące problematykę filozoficzną, jak Sfinks (tom 1-4, 1847), Powieść bez tytułu (1855), Metamorfozy (1859).

W okresie drezdeńskim zajmował się szczególnie powstaniem styczniowym i jego skutkami, z różnych punktów widzenia: od pełnej aprobaty po negację walki zbrojnej, np. Dziecię Starego Miasta (1863), Para czerwona (1864), Dziadunio (1869). W wielu znanych utworach popowstaniowych pojawia się radykalizm społeczny, potępiający próżniacze życie arystokracji i szlachty oraz egoistycznych dorobkiewiczów: Morituri (1874), Wielki nieznajomy (1871-1872), Pamiętnik panicza (1875).

Od początku swojej twórczości interesował się Kraszewski powieścią historyczną, zbliżoną do faktografii i pozbawioną wybujałej fabuły, ale dopiero w Zygmuntowskich czasach (1846) udało mu się stworzyć własny udany jej model, w pełni rozwinięty po wyjeździe z kraju, m.in.: Hrabina Cosel (1874), Brühl (1875), Warszawa w 1794 roku (1873), Macocha (tom 1-3, 1873).

Od 1876 zaczął publikować cykl powieści historycznych złożony z 29 utworów w 79 tomach, obejmujących dzieje Polski od czasów bajecznych w Starej baśni (tom 1-3, 1876) po Saskie ostatki (powstały 1886, wydane pośmiertnie 1889). Opisał również Rzym za Nerona (1864).

Inne utwory

Utwory poetyckie i dramatyczne w większości nie przetrwały próby czasu.

Publikował także szkice z podróży po ziemiach polskich i obcych krajach, prace historyczne, jak Polska w czasie trzech rozbiorów 1772-1799 (tom 1-3, 1873-1875), Studia literackie (1842), książki publicystyczne w rodzaju Sprawa polska w roku 1861 (Paryż 1862). Wydawał też źródła historyczne.

Również m.in. Cykl powieści historycznych obejmujących dzieje Polski (tom 1-29, 1958-1963), Dzieła. Powieści obyczajowe (od 1959), Kartki z podróży 1858-1864 (tom 1-2, 1977), Pamiętniki (1972, w serii Biblioteki Narodowej).