BATALIONY CHŁOPSKIE (BCh)

Konspiracyjna organizacja wojsk. skonsolidowanego ruchu lud. w okresie II wojny świat. BCh zaczęto organizować w końcu 1940 pod nazwą „ Chłopska Straż” („Chłostra”). Pełnomocnikiem do spraw BCh z ramienia Centralnego Kierownictwa Ruchu Lud. (ROCH) został J. Niećko( pseud. Zgrzebniak), komendantem gł.- F. Kamiński (pseud. Trawiński), szefem sztabu – K. Banach( pseud. Rosnowicz, Kamil). Odpowiednio do zadań BCh podzieliły się na:

1. Oddziały taktyczne przeznaczone do udziału w walkach frontowych

2. Oddziały terytorialne, pozostające na terenach, w których zostały zorganizowane, mające zabezpieczyć teren i zaplecze oddziałów walczących w momencie przełomu

3. Oddziały specjalne (OS) do doraźnych akcji specjalnych;

z tych najbardziej znane były: oddział „Ośka”( dowódca J. Sońta) i „Ryś”( Dowódca S. Basaj). Organami prasowymi BCh były: „Żywią i bronią”, „Powstaniec” i in. Od poł. 1942BCh działały już i stanowiły poważną siłę zorganizowaną w 7 okręgach: I- Warszawa Miasto, II- Warszawa Województwo, III- Kielce, IV- Lublin, V- Łódź, VI-Kraków, Rzeszów, Śląsk, VII- Białystok; w końcu 1942 i na pocz. 1943 owstały okręgi: VIII- Wołyń, IX- Lwów, Stanisławów, Tarnopol, X- Poznań. Najważniejsze cechy bojowe BCh: stoczenie 2 zwycięskich bitew w obronie wysiedlanych chłopów Zamojszczyzny ( 30 XII 1942- pod Wojdą, 1 II 1943- pod Zaborecznem), rozbicie więzień w Krasnym-stawie i Pińczowie, wysadzenie pociągu z ciężką amunicją pod Gołębiem, udział w bitwie w Lasach Janowskich i Lipskich oraz Puszczy Solskiej (9-25 VI 1944). W szeregu akcji oddziały BCh współdziałały z żołnierzami GL (np. na Zamojszczyźnie, w Kieleckiem), a następnie Al., jak również z oddziałami partyzantki radzieckiej.

         Od 1941 przez Komendę Gł. Związku Walki Zbrojnej, a następnie AK, wywierany był na kierownictwo SL nacisk w sprawie wcielenia BCh do ZWZ (AK). Napotykało to początkowo na opór ze strony kierownictwa SL, które pragnęło zachować samodzielną organizację wojsk.; dużą role odegrała tu presja żołnierzy BCh, często nieufnie nastawionych do kierownictwa ZWZ. Jednocześnie część młodzieży wiejskiej, która wstąpiła do ZWZ, gdy jeszcze ROCH nie tworzył własnej organizacji wojsk., przechodziła do BCh. Realizacja akcji scaleniowej nastąpiła dopiero 1943 i trwała do 1944; jej przebieg miał aspekt nie tylko organizacyjnowojsk., ale również polit., a wyniki były odzwierciedleniem niejednolitości społ. i ideologicznej BCh, obejmujących zarówno prawicowych działaczy lud., jak i ludzi o skrajnie radykalnym nastawieniu. Z blisko 160 tys. żołnierzy BCh (30 VI 1944) podporządkowało się AK ok. 40 tys. ludzi, jedynie oddziały taktyczne, inne zachowały samodzielność. Niektóre oddziały Bch weszły w skład AL., gł. w Lubelskiem, kieleckiem i Rzeszowskiem.